Vitamine D: dit wist je nog niet (maar moet je wel weten)
13 maart 2024
Vitamine D; we horen en lezen vaak dat heel veel mensen een tekort hebben. Maar klopt dit eigenlijk wel? En is suppletie dan de oplossing? Op deze pagina duiken we wat dieper op de wetenschap in.
Wist je dat vitamine D eigenlijk niet één, maar twee belangrijke vormen heeft? Veel mensen zijn zich niet bewust van dit feit. Daarnaast is het interessant om te weten dat het eigenlijk een hormoon is, dat een cruciale rol speelt bij veel lichaamsfuncties.
Wat kunnen we zeggen over de opkomende trend waarbij steeds meer mensen vitamine D-supplementen slikken? Hoewel het bijvullen van een tekort belangrijk kan zijn, brengt deze trend ook enkele problemen met zich mee. We bespreken de moogelijke gevolgen van overmatig vitamine D-gebruik en hoe je een gezonde balans kunt behouden.
De twee vormen van vitamine D
Vitamine D komt in twee hoofdvormen voor: vitamine D2 (ergocalciferol) en vitamine D3 (cholecalciferol). D2 wordt voornamelijk aangetroffen in plantaardige bronnen, terwijl D3 voornamelijk wordt gesynthetiseerd in de huid onder invloed van zonlicht en ook voorkomt in dierlijke producten. Beide vormen spelen een cruciale rol bij het handhaven van gezonde botten, spieren en het immuunsysteem.
De rol van vitamine D als hormoon
Naast zijn rol als vitamine heeft vitamine D ook de eigenschappen van een hormoon. Het heeft invloed op tal van lichaamsfuncties, waaronder de regulatie van calcium- en fosfaatniveaus in het bloed, het bevorderen van de botgroei en het ondersteunen van het immuunsysteem.
Het is een vetoplosbaar hormoon dat een cruciale rol speelt bij de opname van calcium in het lichaam. Het niveau van vitamine D dat nodig is, kan variëren afhankelijk van de hoeveelheid calcium die je binnenkrijgt.
Het oraal innemen van hormonen is niet gebruikelijk en er is geen ander hormoon dat vrij verkrijgbaar is zonder recept. Bovendien is het opvallend dat bij veel hormoontests de actieve vorm van vitamine D vaak wordt genegeerd, terwijl deze vorm juist cruciaal is voor een nauwkeurige beoordeling van de vitamine D-status in het lichaam.
Het verband tussen vitamine D en mineralen
Vitamine D staat bekend als een belangrijk hormoon voor onze gezondheid, maar vaak realiseren we ons niet dat de werking ervan nauw verbonden is met verschillende mineralen in ons lichaam. Deze mineralen, zoals magnesium, koper, calcium en zink, spelen allemaal een essentiële rol bij het metabolisme en de effectiviteit van vitamine D. Het begrijpen van deze onderlinge relaties is ontzettend belangrijk voor het behouden van een goede gezondheid.
- Vitamine D put mineralen uit, vooral magnesium. Zonder voldoende magnesium kunnen we hormoon D niet omzetten naar de actieve vorm. Een teveel aan hormoon D put op zijn beurt magnesium uit, waardoor er een vicieuze cirkel ontstaat.
- Vitamine D-supplementen leiden tot kaliumverspilling (het verlies van kalium via de urine). Wanneer kalium uit onze cellen wordt uitgeput, worden onze cellen kwetsbaarder voor een toename van intracellulair ijzer als gevolg van een hoog ijzergehalte in de voeding. Een teveel aan ijzer in de lever leidt opnieuw tot een tekort aan magnesium.
- Vitamine D-supplementen veroorzaken ATP-uitputting en vernietigen de reserves van vitamine A (retinol). Tekorten aan retinol worden volgens Johannes Fibiger in verband gebracht met de oorzaak van kanker.
- Vitamine D remt de productie van ceruloplasmine in de lever. Ceruloplasmine is een transporteiwit dat verantwoordelijk is voor het transport van koperionen. Dit kan problematisch zijn omdat koper een essentieel mineraal is dat nodig is voor verschillende lichaamsfuncties. Een tekort aan koper kan diverse gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals bloedarmoede, neurologische stoornissen en een verzwakt immuunsysteem. Daarom kan het remmen van de productie van ceruloplasmine door vitamine D-supplementen uiteindelijk leiden tot mogelijke gezondheidsproblemen.
De beperkingen van traditionele vitamine D-metingen
Ben je weleens naar de dokter geweest om je vitamine D-status te laten controleren?
Wat de dokter meestal onderzoekt, is alleen je circulerende vitamine D, ook wel calcidiol genoemd. Dit is de inactieve vorm. Deze meting vertelt je niets over je actieve vitamine D-hormoon, calcitriol.
Je inactieve vitamine D kan alleen actief worden gemaakt in de lever en de nieren met behulp van enzymen. Als deze enzymen niet optimaal werken door tekorten aan voedingsstoffen, kan het zijn dat je inactieve calcidiol niet wordt omgezet in het hormoon D, calcitriol.
De oplossing van je dokter of therapeut om gewoon meer ‘vitamine D’ (D2 of D3 = inactief) te slikken, helpt je dus niet als je er niet eerst voor zorgt dat je enzymen goed kunnen werken.
Het risico van overmatige vitamine D suppletie
Hoewel vitamine D essentieel is voor verschillende lichaamsfuncties, is het belangrijk om te onthouden dat te veel schadelijk kan zijn.
Overmatige inname kan leiden tot hypervitaminose D, wat kan zorgen voor symptomen zoals misselijkheid, braken, buikpijn, zwakte en verhoogde dorst en urineren. Ernstigere gevallen kunnen leiden tot hypercalciëmie, een aandoening waarbij er te veel calcium in het bloed aanwezig is, wat kan leiden tot complicaties zoals nierstenen, botpijn en zelfs orgaanschade.